- House of Control (2024)

Inhoudsopgave

De Swap is een financieel instrument. Met financiële instrumenten trek je kapitaal aan (of je zet kapitaal uit), probeer je prijs- of renterisico's af te dekken en/of ga je speculeren. Als we het over financiële instrumenten hebben dan hebben we het zowel over aandelen en obligaties als over meer complexere financiële instrumenten als swaps, opties, futures en termijncontracten.

1 Wat zijn Financiële Instrumenten?

Een financieel instrument is een overeenkomst tussen partijen die leidt tot een recht bij de ene partij en een financiële verplichting bij de andere partij. Bij de aankoop van een aandeel verwerf je bijvoorbeeld recht op dividend, stemrecht en informatierecht. En bij de aankoop van een optie verwerf je het recht om in afgesproken periode tegen een afgesproken prijs een pakket aandelen (of andere effecten) te kopen of verkopen. Om het recht te verwerven betaal je een prijs.Op deze pagina wordt duidelijk wat een financieel instrument precies is. Waarom bedrijven, beleggers en particulieren hiervan gebruik maken en wat de risico's ervan zijn.

Artikel 1:1 van de Wet op het financieel toezicht geeft aan welke producten onder een financieel instrument vallen:

Financiële instrumenten worden in het dagelijks taalgebruik effecten genoemd. Effecten is dan ook niks anders dan een verzamelnaam van de verschillende financiële instrumenten zoals aandelen, obligaties, swaps, opties en termijncontracten.

1a Doel

Financiële instrumenten dragen bij aan het meer perfect, meer compleet en meer efficiënt maken van de nationale en internationale financiële markten.Oorspronkelijk werden financiële instrumenten zoals aandelen en obligaties ingezet voor het aantrekken en uitzetten van kapitaal. Later werden daar de meer complexe financiële instrumenten als opties, swaps en futures aan toegevoegd voor het afdekken van bijvoorbeeld prijs- of renteveranderingen. Tegenwoordig worden deze zogenaamde derivaten ook gebruikt voor beleggingen of speculatie. Financiële instrumenten bieden de mogelijkheid om:

• Aantrekken of wegzetten van kapitaal;
• Fiscale voordelen te behalen;
• Transactiekosten te besparen;
• Risicoprofielen te veranderen;
• Afwentelen van prijsveranderingen;
• Beleggen dan wel te speculeren.

1b Hedgen & Hedging

Hedging is het feitelijk afdekken van mogelijke veranderingen in rentetarieven, wisselkoersen of van prijzen van (eind)producten door het gebruik van financiële instrumenten. Met hedging bescherm je de financiële positie van een bedrijf tegen onverwachte prijsfluctuaties op de markt. Met hedgen is de winst van een bedrijf weer het resultaat van je operationele activiteiten en niet van ontwikkelingen op de financiële markten.

• Open positie; een onderneming is natuurlijk niet verplicht om te hedgen. Een onderneming kan het risico van prijsfluctuaties accepteren. Men spreekt dan van een 'open positie'. Het nadeel is dan wel dat het resultaat niet alleen afhankelijk is van de bedrijfsactiviteiten maar ook van de wereldmarkt waar je als bedrijf geen invloed op hebt. Kapitaalverschaffers zoals aandeelhouders of vreemd vermogen verschaffers vinden dit niet prettig en zien graag dat deze risico's afgedekt worden.

• Interne hedge;indien een bedrijf voor haar resultaat niet afhankelijk wil zijn van de internationale financiële markt zal ze proberenopen positieszoveel mogelijk af te dekken. Eerst zal het bedrijf daarbij kijken of er mogelijkheden zijn om het risico van prijsfluctuaties binnen de eigen organisatie af te wentelen. Dat wil zeggen dat het prijsrisico wordt afgewenteld op leveranciers, de klant of de Belastingdienst. Dit kan bijvoorbeeld door betaling door de klant bij levering in dollars overeen te komen.

• Externe hedge; indien er geen mogelijkheden zijn om een prijsrisico binnen het eigen bedrijf af te wentelen en het bedrijf vindt een open positie te risicovol dan kan op de financiële markt (optie-, valuta-, swap-, vermogensmarkt) een passende transactie worden aangegaan waarmee de open positie wordt afgedekt. Het bedrijf betaalt hier uiteraard wel een prijs voor.

1c Complexe Financiële Instrumenten --> Derivaten

Naast de eenvoudige financiële producten zoals het aandeel, de obligatie of de spaarrekening kennen we ook complexte financiële producten zoals de optie of de swap. Voor het beleggen in complexe financiële producten heeft de belegger specialistische kennis nodig. Een beleggingsadviseur of bank moet zich volgen Europese regelgeving ervan gewisse dat de belegger ook daadwerkelijk over deze kennis beschikt alvorens zij advies mogen uitbrengen. Rendementen van complexe financiële producten zijn in potentie hoog. Maar daar staat een hoog risico tegenover. Complexe financiële producten hebben de volgende kenmerken:

• Afgeleide producten; complexe financiële producten zijn afgeleide producten, zogenaamde derivaten. Derivaten zijn beleggingsproducten die afgeleid zijn van andere (financiële) producten zoals aandelen, obligaties, indices, grondstoffen of valuta's. De belegger speculeert alleen op de prijsontwikkeling van deze producten. Daarom spreken we van een afgeleid financieel instrument.

• Prijsontwikkeling; bij afgeleide producten beschikt de belegger vaak niet zelf over de onderliggende waarde (aandelen, obligatie, goud of aardappelen) maar speculeert het alleen op de prijsontwikkeling van het aandeel, de obligatie, het goed of de aardappel. Veelal wordt een complex financieel product (derivaat) door verkocht of afgesloten voor de vervaldag. Dit omdat het niet de bedoeling is dat de belegger de onderliggende waarde daadwerkelijk in bezit krijgt.

• Hefboomproducten; complexe financiële producten maken gebruik van het zogenaamde hefboomeffect. Dat wil zeggen dat je het effect van een belegging kunt verveelvoudigen zonder dat je extra vermogen investeert.De hefboomwerking werk als volgt. Stel je hebt 1 aandeel van € 1.000. Bij een koersstijging van 10% heb je een winst van € 100. Als je een call-optie hebt voor 500 aandelen en debeurskoers ligt 10% hoger dan de uitoefenprijs dan is de winst gelijk aan 10% van € 1000 maal 500. De winst bedraagt dan geen € 100 maar 500 * € 100 = € 50.000. Dit klinkt natuurlijk fantastisch. Je hoeft alleen in een optie te investeren en niet in de onderliggende aandelen zelf. Maar voor de optie moet je een (hoge) optiepremie betalen. En als de koers daalt in plaats van stijgt ben je de gehele investering in de optiepremie kwijt.

Een afgeleid product wordt vaak gezien als een speculatief product. Toch zijn complexe financiële producten prima instrumenten om risico's af te dekken. Maar moet je natuurlijk wel weten waarmee je bezig bent. Hieronder worden derivaten als de optie, swaps en de future toegelicht.

Opties, Warrants, Swaps & Termijncontracten

2 De SWAP

Een SWAP is een financieel instrument. Het woord 'swap' is afkomstig van het Engelse werkwoord "to swap" (ruilen, omwisselen). Een swap is dan ook een ruilcontract waarbij een partij een risico wisselt tegen dat van een andere partij. Bij een swap wordt dat gedaan door bepaalde geldbedragen (bijvoorbeeld de rente over een geldlening) voor een bepaalde periode uit te wisselen.

• Waarom een Swap?; swaps worden om twee redenen gebruikt. Ten eerste door bedrijven voor het afdekken van het risico van veranderingen in rentestanden of wisselkoersen. Met het afdekken van deze risico's bescherm je de financiële positie van een bedrijf tegen prijsveranderingen op de markt.Denk daarbij aan Philips die prijsschommelingen in de wisselkoersen wil afdekken. Naast het afdekken van risico's worden swaps ingezet als beleggingsinstrument door beleggers. Dit door te speculeren op ontwikkelingen in de rentestand of wisselkoersen.

• Payerswap of een receiver swap? de koper van een renteswap probeert zich tegen veranderingen in de rentestand te beschermen (bijvoorbeeld een bedrijf) of juist daarop de speculeren (bijvoorbeeld een belegger). Bij een payer swap wordt een vaste rente betaald en een variabele rente ontvangen. Hiermee kan men zich indekken tegen een rentestijging. Met een receiver swap wordt een lening met een vaste rente omgezet naar een lening met variabele rente. Er wordt dan een variabele rente betaald en een vaste rente ontvangen. Dit is winstgevend als een rentedaling wordt verwacht.

• Afgeleid financieel instrument; swaps zijn net zoalsopties en termijncontracten financiële instrumenten die zijn afgeleid van producten als obligaties, leningen, grondstoffen of buitenlandse valuta's. Strikt genomen is een afgeleid product een contract tussen twee partijen die afspraken maken over de looptijd, prijs en het product (de zogenaamde onderliggende waarde).Het doel van een swap is dus niet de aankoop van het product zelf. Bij een renteswap wordt niet de geldlening zelfmaar alleen de rentebedragen die daar uit voortkomen gewisseld. Daarom spreken we van eenafgeleidfinancieel instrument.

• Waardebepaling van een Swap; nadat een swap is afgesloten zal de prijs van het product, bijvoorbeeld de rentestand of de wisselkoers van een valuta, dagelijks veranderen. Daarmee verandert de intrinsieke waarde (marktwaarde) ook dagelijks. Stel dat de rentestand op de geldmarkt daalt. De belegger die speculeerde op een stijging van de rentestand maakt een virtuele winst (geldlening * vastgestelde rente - actuele marktrente). Deze virtuele winst vertegenwoordigt de actuele waarde van het de swap waar tegen de swap wordt verhandeld.

2a Soorten Swaps

Het wisselen van een kasstroom (de opbrengsten uit voortvloeien uit het betreffende product) kan betrekking hebben op verschillende onderliggende waarden (activa). Swaps kennen we dan ook in verschillende vormen en maten. Waarbij steeds het ruilen van het risico van een prijsverandering van de onderliggende waarde centraal staat. We onderscheiden de volgende swaps:

• Renteswap;de zogenaamde renteruilcontract is de meest voorkomende vorm van een swap. De renteswap is een ruiltransactie die geschiedt op de internationale financiële markt, waarbij partijen de rentebetalingen gedurende de looptijd, of een deel van de looptijd van de lening, tegen elkaar ruilen. De verkoper van een renteswap beschermt zich tegen het risico van een verandering in de rentestand. De verkoper kan zo kiezen om een lopende lening tegen een variabele rente niet om te zetten in een nieuwe lening, maar met de swap dit renterisico af te dekken.

• Valutaswap; de valutaswap is een transactie waarbij twee partijen met elkaar overeenkomen voor een bepaalde tijd valuta met elkaar te ruilen. Een dergelijke transactie zal door een bedrijf uitgevoerd worden, wanneer ze op een zeker moment in een bepaalde valuta een overschot heeft en in een andere valuta een tekort, maar wel verwacht dat zij dat overschot op een bepaald moment weer nodig zal hebben.Wanneer bijvoorbeeld Philips een verkoop doet in dollars, en weet dat zij over drie maanden een leverancier ook in dollars moet betalen, dan kan Philips er voor kiezen (1) de valuta aan te houden met het risico dat de wisselkopers verandert en daarmee het resultaat van Philips wordt beïnvloed, (2) tweemaal een wisseltransactie uit te voeren of (3), de meeste goedkope mogelijkheid, een valutaswap afsluiten.

Er zijn veel meer soorten swaps zoals de aandelenswap, de credit default swap of de total returns swap. Het zijn allemaal varianten op het principe van de swap dat opbrengsten of kosten van een onderliggende waarde tegen elkaar worden uitgewisseld. Je kunt het eigenlijk niet zo gek bedenken als er maar een tegenpartij bestaat die het risico van prijsverandering van de onderliggende activa van je over wil nemen. Zo kun je als woningbouwvereniging een receiver swap afsluiten om het risico van schommelingen in de huuropbrengsten (van jouw vastgoed) op bijvoorbeeld een beleggingsmaatschappij af te wentelen. De huurbaas ontvangt dan een vaste maandelijkse bedrag (kasstroom) terwijl de beleggingsmaatschappij de feitelijke huuropbrengsten ontvangt.

2b Handel in SWAPS

Swaps zijn financiële instrumenten die zowel op de beurs als op de zogenaamde 'Over the Counter' (OTC) markten worden verhandeld. Het voordeel van handel op de beurs is dat de beurs de swaps zelf uitgeeft en garant staat voor de kredietwaardigheid van betrokken partijen. Een ander voordeel is dat swaps die op de beurs worden verhandeld sterk gestandaardiseerd zijn waardoor die swaps makkelijk verhandelbaar (liquide) zijn. De markt voor swaps op de beurs is dan ook een dagmarktwaarop beleggers op korte termijn risico's kunnen afdekken of kunnen speculeren.Swaps die op de beurs worden verhandeld worden vaak gekocht of verkocht voor een periode van dagen, weken of maanden.

Naast de beurshandel bestaan ookde zogenaamde 'Over the Counter' (OTC) markten. Dit zijn markten waarbij partijen swaps rechtstreeks met elkaar onder eigen voorwaarden afsluiten. Daarmee kunnen OTC-markten veel beter inspelen op de specifieke contractvoorwaarden van partijen die een swap willen afsluiten.Het risico dat een partij loopt op de OTC-markt is echter groter dan op de beurs omdat nakoming van het contract lastiger is af te dwingen omdat er geen derde partij garant staat. Verder zijn swaps op de OTC-markt door de grote variëteit minder goed verhandelbaar. Swaps die op de OTC-markt worden afgesloten hebben daarom veelal een langere tijdshorizon, van maanden tot enkele jaren.

2c Risicoprofiel van Swaps

De Swap is voor zowel de koper als verkoper risicovol. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) spreekt niet voor niets van een swap als een complex financieel product. Waarbij de winst voor de één het verlies is van de ander. Waarbij winsten en verliezen hoog kunnen oplopen. Grote prijsverandering in bijvoorbeeld rentestanden of wisselkoersen leiden tot grote winsten (en verliezen).

Voor het kunnen handelen in swaps is daarom het storten van een margin (financieel onderpand) op de rekening van de beurs of bij een financiële instelling (bij OTC-markten) verplicht. Met deze garantie geven de partijen aan dat zij verplichtingen jegens elkaar kunnen nakomen. Mocht de ingenomen positie een negatief rendement genereren, dan ismogelijk een extra storting vereist om uw bestedingsruimte positief te houden.

3 Andere Financiële Instrumenten

Naast de swaps zijn er veel anderefinanciële producten op de financiële markten beschikbaar. We onderscheiden daarbij de eenvoudige financiële instrumenten zoals de spaarrekening, de obligatie of het aandeel. En we kennen de complexe financiële instrumenten (net zoals de swap) waarbij sprake is van afgeleide producten met een hefboomwerking. Denk daarbij aan:

1. Opties; zijn overeenkomsten tussen koper en verkoper en geeft de houder ervan (de koper van de optie of warrant) het recht om een hoeveelheid producten, zoals aandelen, goud, of aardappelen binnen een bepaalde periode tegen een vooraf afgesproken prijs te kopen of te verkopen. Bij opties bestaat er een recht en níet de plicht om op een bepaalde datum een aandeel tegen een overeen gekomen prijs te kopen of te verkopen. Opties worden op de beurs verhandeld.

2. Termijncontracten (Futures & FRA's); een termijncontract is een overeenkomst van een transactie die in de toekomst plaatsvindt. Een termijncontract is een afspraak tussen twee partijen om een bepaald product (aandelen, obligaties, goud, valuta, etc) in de toekomst te kopen tegen een prijs die vandaag is overeen gekomen. Bij een termijn contract heeft de belegger de plicht om het product (de onderliggende waarde) op een vastgestelde datum te kopen tegen de vastgestelde prijs.