Forex, Türkiye’de uzun yıllardır regüle edilen fakat hakkında bilinenlerin hala sınırlı olduğu bir piyasadır. Forex’in yasal bir statüde bulunması, işlemin türüne değil, işlem yapılacak platform ya da aracı kuruluşun türüne göre değişiklik göstermektedir.
Forex’in yasal olup olmadığı sorusuna verilecek en net cevap, “Forex yasal bir piyasadır” olacaktır. Ancak yatırımcıların sadece bu cevapla yetinmemesi gerekir. Forex işlemi yapılması gereken ve yapılmaması gereken yerler vardır. Ayrıca bu sorunun cevabı yine ülkeden ülkeye de değişiklik gösterecektir.
Forex Yasal mı?
Forex’in Türkiye’de tanınması 2000’li yılların başlarına kadar uzansa da, Türkiye’de yasal bir statü alması ise 2011 yılındaki SPK regülasyonu ile mümkün olmuştur. Bugün, Türkiye’de 46 aracı kurum Forex işlemlerinin güvenle yapılması için hizmet veriyor.
Türkiye’de yasal olarak forex işlemleri yaptıran aracı kurumların listesineSPK’nın sitesinden ulaşabilirsiniz. Açılan ekranda, “Faaliyet İzin Türü” kısmına, “Portföy Aracılığı Faaliyeti” seçeneğiyle tüm aracı kurumları listeleyebilirsiniz.
Yasal bir şekilde forex işlemlerinizi bu aracı kurumlardan biriyle yapabilirsiniz. Forex işlemi yapmadan önce denemek için sayfadaki formu doldurabilirsiniz. Böylece İntegral Yatırım’da bir deneme hesabı açarak Forex’i deneyebilirsiniz.
Yasal Olmayan Forex’in Riskleri
Forex riskli bir piyasadır. Ancak bu risklerin içinde sadece piyasaların beklentilerinizin aksine bir seyir izlemesi yoktur. Aynı zamanda işlem yapmak için seçtiğiniz platformun Türkiye’de regüle olmaması sizi bazı açılardan risk altında bırakabilir.
Türkiye’de regüle olmayan, yani SPK’nın denetimi altında olmayan şirketlere itibar ederseniz, piyasalar beklediğiniz yönde gitse, yani kitabi olarak Forex’te kazanç sağlasanız bile paranızı alamayabilirsiniz.
Bu konuda daha detaylı bilgiyi, Forex Riskli mi yazımızda belirtmiştik. Bu yazıda aynı zamanda, riskleri nasıl minimuma indirebileceğiniz bilgilerine de yer vermiştik. Özellikle Forex adı kullanılarak sosyal medya dolandırıcılıklarına karşı da dikkatli olmanız gerekmekte.
Şikayet sitelerinde yer alan ve SPK regülasyonuna tabi olan şirketlerin şikayet edildikleri vakalara dikkatli olarak bakarsanız, bir çoğunun sosyal medya kanalları aracılığıyla gerçekleştiğini görürsünüz. Dolandırdığı iddia edilen hesapları kontrol ettiğinizde, pek çok kişiye yüklü miktarda paralar kazandırdıklarına dair ekran görüntüleri, whatsapp yazışma görüntüleri gibi resimlerle sizi ikna etmeye çalışır; size garantili yoldan para kazandıracağını iddia eder ve aynı zamanda profilinde bir yatırım şirketinin adını kullanır.
Bu hesaplara para gönderdiğiniz zaman, muhatabınız o aracı kurum olmayacağı gibi, hakkınızı yasal yollardan aramanız gerekecektir.
SPK Regülasyonu Ne Demek?
Regülasyon, kelime itibariyle Türk Dil Kurumu’nun Güncel Türkçe Sözlüğü’ne göre “ayarlama” ve “düzenleme” anlamlarına gelmektedir. SPK’nın Forex regülasyonu, Türkiye’de forex işlemlerinin yapılması için yürürlüğe koyduğu düzenlemelerle alakalıdır.
Bu düzenlemeler ilk olarak 2011 yılında yapılmaya başlanmış ve üzerinden ciddi revizyonlar geçirerek bugünlere gelmiştir.
Buna göre Forex piyasalarında en fazla 10x kaldıraç kullanılması bir SPK regülasyonudur. Yani SPK’nın Türkiye’deki yatırımcılar için gerçekleştirmiş olduğu bir düzenlemedir. Kaldıraç oranının 10x ile sınırlı tutulması, yatırımcıların bir anda daha fazla zarar etmelerinin önüne geçmek içindir. Yani bir anda yaşanacak büyük miktarda kayıpların engellenmesi içindir.
Aynı zamanda, 6 gün ve 50 işlem şartıyla yürürlüğe sokulan demo hesap da bir SPK regülasyonudur. Bu ayarlamayla, yatırımcıların Forex’i iyice öğrenmeden yatırım yapmalarının engellenmesi amaçlanmıştır.
Türkiye’de aracı kurumların kaldıraçlı alım satım yapma yetkisi ilk olarak, 27 Ağustos 2011 tarihli Resmi Gazete‘de belirtilerek detaylı bir şekilde açıklanmış ve üzerinden değişiklikler yapılarak bugüne gelmiştir.
Resmi gazetede yayınlanan tebliğe göre, ilk düzenlemede; Faaliyet Esasları, Kaldıraç Oranları ve Teminatlar, Müşteri Tanıma Kuralı, Çerçeve Sözleşmelere İlişkin Esaslar, Faaliyetlerin Sürdürülmesine İlişkin Diğer Esaslar, Emir İptali, Faaliyetler Sırasında Uyulması Gereken İlkeler, Kaldıraçlı Alım Satım İşlemlerine Yönelik Tanıtım Aracılığına İlişkin Esaslar, Kaldıraçlı Alım Satım İşlemlerinin Belge ve Kayıt Düzeni, Müşteri Hesaplarına İlişkin Tutulacak Kayıtlar, Müşterilere Yapılacak Bildirimler, Kamunun Aydınlatılmasına İlişkin Esaslar ve Son Hükümler başlıklarıyla detaylı bir şekilde açıklanmıştır.
SPK Onaylı Şirketler
Türkiye’de üç çeşit yetkili aracı kurum bulunmaktadır. Bu kurumlar; geniş yetkili, kısmi yetkili ve dar yetkili olarak ayrılmaktadır. Her aracı kurumun yapabileceği ve yapamayacağı işlemler bulunmaktadır. Yine yukarıdaki SPK linkinden bu şirketleri kontrol edebilirsiniz.
Türkiye’de aracı kurumların yapabilecekleri işlemler şu şekilde tasniflenmiştir;
- Emir İletimine Aracılık Faaliyeti
- İşlem Aracılığı Faaliyeti
- Portföy Aracılığı Faaliyeti
- Bireysel Portföy Yöneticiliği Faaliyeti
- Yatırım Danışmanlığı Faaliyeti
- Halka Arza Aracılık Faaliyeti (Aracılık Yüklenimi)
- Halka Arza Aracılık Faaliyeti (En İyi Gayret Aracılığı)
- Genel Saklama Hizmeti
- Sınırlı Saklama Hizmeti
- Banka Yetki Belgesi
SPK regülasyonuna tabi olan şirketlerin toplam sayısı 68’dir. Bunlara geniş, kısmi ve dar yetkili olanlar dahildir. 1 şirketin belge durumu pasif, belge durumu pasif olan da dahil olmak üzere 3 şirketin ise kurum durumu geçici olarak kapalıdır. Bu durumda Türkiye’de piyasa işlemlerinizi 65 şirkette gerçekleştirebilirsiniz.
Forex, yani kaldıraçlı alım satım yetkisi işlemleri özelinde bakacak olursak 46 aracı kurum ismini görebiliyoruz. Bu listenin güncel haline, “Portföy Aracılığı Faaliyeti” menüsünden ulaşabilirsiniz.
Bu şirketlerden, yukarıdaki işlem türlerinden biri veya birkaçına aracılık yetkisi bulunanlar vardır. Bu sebeple işlem yapmak istediğiniz aracı kurumların, işlem yapmak istediğiniz türde bir hizmeti bulunup bulunmadığını da bu adresten kontrol edebilirsiniz.
Forex’in Yasal Statüsü
Forex’in yasal statüsü, SPK’nın çıkarmış genelgeler açısından irdelendiğinde, gerektiğinde ve talep edildiğinde SPK’ya bilgi verilmesi, SPK tarafından denetlenebilmesi şartlarına bağlanmıştır. Bu sebeple Forex işlemini yaptıracak aracı kurumun, Türkiye’de hesap verilebilirliğinin bulunması gerekmektedir.
Yukarıdaki SPK onaylı şirketler dışında yer alan şirketlerin, Türkiye’de regüle edilmediği, başka bir ülkenin yasalarına ve ülke regülasyonuna bağlı olsalar dahi, Türkiye’de yasal bir statülerinin olmadığı şu maddelerden anlaşılıyor;
İstenen Belgelerin Kurul’a (SPK) Verilmesi
- SPK103-(7)” (Ek:20/2/2020-7222/36 md.) Kurul veya bu Kanuna göre görevlendirilenler tarafından ilgili gerçek ve tüzel kişilerden bu Kanun ve ilgili diğer mevzuatın sermaye piyasasına ilişkin hükümleriyle ilgili olarak talep ettikleri bilgi, belge, açıklama ve kayıtları (elektronik ortamda tutulanlar dâhil) süresi içinde hiç veya istenen şekliyle vermeyen veya eksik, gerçeğe aykırı, yanıltıcı nitelikte veren veya açıklamalarda bulunan kişiler ve Kurul veya bu Kanuna göre görevlendirilenlerin görevlerini yapmalarını engelleyen veya zorlaştıran kişilere birinci fıkranın birinci cümlesi uyarınca idari para cezası verilir.
- SPK 111 (1) Kurul veya bu Kanuna göre görevlendirilenler tarafından istenen bilgi, belge ve elektronik ortamda tutulanlar dâhil kayıtları hiç veya istenen şekliyle vermeyen kişi bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Bilgi Alma
- SPK 89 -” (1) Denetim, bu Kanun kapsamındaki tüm kurum ve kuruluş ile ilgili diğer gerçek ve tüzel kişilerin bu Kanun ve ilgili diğer mevzuatın sermaye piyasasına ilişkin hükümleriyle ilgili faaliyet ve işlemlerini kapsar. Denetimle görevlendirilen personel, ilgili gerçek ve tüzel kişilerden bu Kanun ve ilgili diğer mevzuatın sermaye piyasasına ilişkin hükümleriyle ilgili görecekleri bilgi ve belgeleri istemeye, bunların vergi ile ilgili kayıtları dâhil olmak üzere tüm defter ve belgeleri ile elektronik ortamda tutulanlar dâhil tüm kayıtlar ve sair bilgi ihtiva eden vasıtaları, bilgi sistemlerini incelemeye, bunlara erişimin sağlanmasını istemeye ve bunların örneklerini almaya, işlem ve hesaplarını denetlemeye, ilgililerden yazılı ve sözlü bilgi almaya, gerekli tutanakları düzenlemeye yetkilidir.
Gizlilik ve Sır Saklama
- MADDE 90 – (1) “89 uncu maddenin birinci ve ikinci fıkraları çerçevesinde kendilerinden bilgi istenilen gerçek ve tüzel kişiler, bu Kanun ve özel kanunlardaki gizlilik ve sır saklama hükümlerini ileri sürerek bilgi vermekten imtina edemezler. (2) İncelemeye konu olan kişiler ile olay ve konu hakkında bilgi ve belge talep edilen kamu kurumları dâhil gerçek ve tüzel kişilerin, incelemenin varlığını ve niteliğini sır olarak saklamaları zorunludur.
- SPK 113-”Sır saklama yükümlülüğü MADDE 113 – (1) Kurul tarafından icra edilen inceleme veya denetim faaliyeti kapsamında istenen bilgi veya belgelere ilişkin olarak başkalarına açıklamada bulunanlar bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
Bu maddelere göre, Sermaye Piyasası Kurulu, Forex işlemi yapılan yerle ilgili olarak bilgi talep edebilmeli ve talep ettiği bilgileri de alabilmelidir. Bunun için de Forex işlemi yaptıran kurumun, SPK’ya hesap verebilir olması gerekmektedir.
Yasal Olmayan Forex İşlemi Yapanlar
Yasal olmayan Forex platformlarında işlem yapan kişileri iki gruba ayırmak mümkündür. Bunlardan ilki, Forex adı altında dolandırıcılık yapan kişiler tarafından dolandırılan kişiler ve Yurtdışında başka bir ülkede yasal olarak faaliyet yürüten Forex şirketlerinde işlem yapan kişiler olarak ayrılabilir.
Forex adı altında dolandırılmış kişilerin yasal durumu, herhangi bir adi dolandırıcılık vakası şeklinde değerlendirildiğini söylemek mümkün. Mağdurların bu konuyla ilgili bulunduğu bölgedeki bir savcılığa giderek suç duyurusunda bulunması gerekir.
Aracı Kurum Faaliyet Şartları
SPK Mevzuatı, aracı kurum faaliyetlerinin düzenleyen bir mevzuattır. Dolayısıyla aracı kurumların yaptırdıkları işlemlerle alakalı olarak bu mevzuata uygun olarak hareket etmesi gerekmektedir.
SPK Mevzuatı’nın beşinci bölümünde yer alan Aracı Kurumlar maddesinde (5-A, 5301 syf), sadece yetki belgesi olmayan kurumların değil, yetki belgesi daha önce olup, sonradan iptal edilmiş aracı kurumların da tanıtımlarında bu işlemlerin yapılmasında yetkili olduklarının belirtilememesi şartı şu şekilde yer alıyor;
“Yetki Belgesi olmayanlar veya belgeleri iptal olunanlar, sermaye piyasası faaliyetlerinde bulunamayacakları gibi ticaret unvanlarında veya ilan ve reklamlarında bu faaliyetlerde bulundukları intibaını yaratacak hiçbir kelime veya ibare kullanamazlar.”
Bu sebeple, Türkiye’de yasal bir statüde bulunan Forex işlemleri, sadece Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilmiş bir aracı kurumdan yapılması yatırımcıların dikkat etmesi gerekenlerin başında geliyor.
